Wat is Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS)?

Ondanks dat er nog weinig bekend is over PCOS, is het een veelvoorkomende hormoonstoornis. Volgens stichting PCOS heeft 5 tot 10% van de vrouwen in Nederland last van PCOS [1]. Volgens gynaecoloog en pcos-onderzoeker aan het Erasmus MC in Rotterdam Joop Laven ligt dit percentage in werkelijkheid zelfs hoger. Dit komt volgens hem doordat niet alle vrouwen doorhebben dat ze last hebben van PCOS. Als je hen zou meerekenen, komt PCOS bij 18% van alle vrouwen voor [2].

PCOS is een hormoonstoornis die ervoor zorgt dat er, onschadelijke, vochtblaasjes ontstaan in de eierstokken. Deze met vocht gevulde zakjes worden follikels of eierstokcysten genoemd en kunnen tot 8 mm groot zijn. Normaal gesproken ontstaan er slechts een aantal follikels in de eierstokken en groeien deze door totdat er een knapt en daar een eicel uit vrij komt. In het geval van PCOS zijn er te veel follikels en komen deze daardoor moeilijk tot ontwikkeling. Hierdoor worden er weinig eicellen afgegeven en vindt er verminderde ovulatie plaats. Dit zorgt voor een verminderde vruchtbaarheid.

Vrouwen met PCOS hebben polycysteuze eierstokken waardoor zij vaak last hebben van PCOS klachten. Typische PCOS klachten zijn een onregelmatige menstruatie, omdat de eierstokken niet regelmatig eicellen afgeven, en een overschot aan androgeen. Dit laatste houdt in dat er te veel mannelijk hormoon in het lichaam aanwezig is. Te veel mannelijk hormoon kan bij vrouwen overmatige haargroei op het gezicht of lichaam veroorzaken.

De meeste vrouwen met het polycysteus ovarium syndroom krijgen rond hun twintigste levensjaar last van PCOS symptomen. Dit is niet altijd zo, want er zijn ook vrouwen die geen PCOS symptomen ondervinden terwijl de hormoonstoornis wel bij hen geconstateerd is. Daarbij zijn de PCOS symptomen gevarieerd en is geen ervaring hetzelfde. De meest voorkomende PCOS symptomen worden hieronder toegelicht.

• Onregelmatige of uitblijvende menstruatie. 
• Overmatige haargroei (ook bekend als hirsutisme) op gebieden zoals het gezicht, de borst, de rug of de billen - de overmatige haargroei is een gevolg van het feit dat er bij PCOS te veel mannelijk hormoon in het vrouwelijk lichaam aanwezig is. 
• PCOS overgewicht - PCOS maakt het voor het vrouwelijk lichaam moeilijker om het hormoon insuline te gebruiken. Hierdoor kan insuline zich, samen met suiker, ophopen in de bloedbaan. Hoge insulinespiegels zorgen voor een verhoogde productie van het mannelijk hormoon androgeen. Te veel mannelijk hormoon kan leiden tot gewichtstoename en uiteindelijk tot PCOS overgewicht. Het overgewicht ontstaat met name rond de buikstreek aangezien mannen hier doorgaans het meeste gewicht dragen. 
• Dunner wordend haar of haarverlies. 
• Een vette huid of acne.

Al deze symptomen kunnen moeilijk te behandelen zijn en soms kan het lijken alsof je een strijd tegen jezelf voert die je niet kan winnen. Gelukkig zijn er een aantal PCOS behandelingen die de PCOS symptomen kunnen verminderen en kun je zelf dingen doen om PCOS symptomen te verlichten. 

Het hebben van een hormonale onbalans als gevolg van PCOS, kan langetermijneffecten met zich meebrengen. Meestal treden deze effecten op rond of na de overgang. Enkele van deze langetermijneffecten zijn het ontwikkelen van bepaalde gezondheidsproblemen zoals: 

• Diabetes type 2 (suikerziekte) - veel vrouwen met PCOS kampen met overgewicht. Dit gaat vaak samen met een verminderde gevoeligheid voor insuline. Om het glucosegehalte op pijl te houden, wordt er meer insuline aangemaakt. Een constant hoge insulineproductie verstoort de stofwisseling waardoor er uiteindelijk diabetes type 2 kan ontstaan. 
• Een hoog cholesterolgehalte, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten - PCOS kan door overgewicht, te veel mannelijk hormoon en suikerziekte een verhoogd risico geven op een hoog cholesterolgehalte, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten

De exacte PCOS oorzaak is onbekend, maar wel is duidelijk dat PCOS gerelateerd is aan onregelmatige hormoonspiegels in het lichaam, en dan in het bijzonder aan hoge concentraties van het hormoon insuline. Dit hormoon komt vrij uit de alvleesklier en houdt de suikerspiegel in het lichaam onder controle. De verhoogde aanmaak van insuline draagt eraan bij dat de eierstokken te veel mannelijk hormoon, zoals testosteron, produceren. Dit verstoort de ontwikkeling van de follikels en voorkomt ovulatie.

Het is ook mogelijk dat PCOS erfelijk is. Als je PCOS hebt kan het dan ook handig zijn om je oudere zus, moeder, oma, nichten of tantes te vragen of zij ook last hebben van PCOS en hoe zij ermee omgaan.

Helaas is er momenteel geen PCOS behandeling die het polycysteus ovarium syndroom volledig kan wegnemen, maar er zijn wel PCOS behandelingen die de PCOS symptomen kunnen verminderen:

• Medicijnen - er zijn medicijnen beschikbaar om overmatige haargroei, onregelmatige menstruatie en vruchtbaarheidsproblemen te behandelen. 
• Laparoscopisch ovarieel boren (LOD) - in het geval medicijnen niet werken, wordt soms LOD ingezet. LOD is een behandeling die bestaat uit een kijkoperatie onder narcose. Het doel van deze behandeling is om het weefsel dat androgenen produceert te vernietigen. 
• Aanpassing levensstijl - je kunt zelf dingen ondernemen, zoals afvallen en gezonder eten, om de PCOS symptomen te verlichten. 
• Vruchtbaarheidsbehandelingen - zwanger worden met PCOS kan moeilijker zijn, maar vaak is dit voor de meeste vrouwen toch mogelijk met behulp van vruchtbaarheidsbehandelingen. Lees hier meer over vruchtbaarheid en PCOS.

Als je niet zwanger wilt worden:

• Voorbehoedsmiddel(en) - bij PCOS kan de eisprong helemaal wegblijven maar kan het ook onverwacht optreden. Daarom is het goed om een voorbehoedsmiddel te gebruiken als je niet zwanger wilt worden. PCOS en de pil zijn in dit geval een goede combinatie maar je kunt er ook voor kiezen om een hormoonspiraal of condoom te gebruiken. 
• Omdat vrouwen met PCOS meestal minder cycli hebben dan andere vrouwen kan dit leiden tot overtollige verdikking van het baarmoederslijmvlies. Lange tussenpozen kunnen ook leiden tot abnormale celontwikkeling in de baarmoeder. Een (laag gedoseerde) anticonceptiepil kan worden voorgeschreven om menstruele bloedingen te reguleren.

Lees meer informatie over zwangerschap en menstruatieproblemen op onze pagina over hoe de vruchtbaarheid wordt beïnvloed door endometriose.

Lees in het ervaringsverhaal van Annemarieke op de website van onzichtbaarziek.nl hoe het is om te leven met PCOS. We horen ook graag jouw ervaring met PCOS. Deel daarom je baarmoedverhaal via dit formulier. 

Wil je meer weten over PCOS? Download dan de App Ask PCOS. Deze is beschikbaar voor IOS en Android.

Deze informatie in dit artikel is gecontroleerd door een specialist op het gebied van PCOS. Het is niet bedoeld om te worden gebruikt of als bewijs te dienen voor diagnostische of behandelingsdoeleinden. Neem contact op met je huisarts voor advies over een bepaalde medische aandoening.

Bronnen:

[1]Stichting PCOS

[2]NU.nl