Wat is PMDD?

Dit artikel is gecontroleerd door: Linda Balk

Bijna iedereen die last heeft van PMS ervaart maandelijks milde premenstruele symptomen. 1 op de 20 vrouwen+ krijgt echter elke maand te maken met ernstigere symptomen. Dit noemen we PMDD, ofwel Premenstrual Dysphoric Disorder.

PMDD is een hormonale aandoening waarbij de emotionele en fysieke zo intens zijn dat het je leven sterk beïnvloedt. Helaas is er nog weinig bekend over, waardoor PMDD vaak nog jarenlang onopgemerkt blijft. Bovendien kan het tot wel 12 jaar duren voordat iemand de juiste diagnose krijgt.

Door meer bekendheid te geven aan PMDD, wat de symptomen zijn en de behandelingen, kan jij of iemand die je kent de juiste medische hulp krijgen.

PMDD is een ernstig hormonale aandoening die een grote impact kan hebben op je mentale en fysieke welzijn. De symptomen komen vaak één of twee weken voor je menstruatie, in je luteale fase. Voor sommige zijn de klachten zo heftig dat het moeilijk of zelfs onmogelijk wordt om te werken, te socialiseren en gezonde relaties te onderhouden.

Helaas is de exacte oorzaak van PMDD nog niet bekend. Wel blijkt uit een onderzoek van het National Institute of Health (NIH) dat vrouwen+ met PMDD extreem gevoelig zijn voor hormonale veranderingen ^[1]. Andere mogelijke oorzaken zijn erfelijkheid, genetische variaties en een familiegeschiedenis van depressie en stressvolle of traumatische gebeurtenissen in het verleden.

PMDD is meer dan een zware PMS, het kan je dagelijks leven aanzienlijk verstoren. Het grootste verschil tussen deze twee aandoeningen is dat de symptomen van PMDD voor je menstruatie komen. Vaak al één of twee weken van tevoren. De symptomen en pijn nemen echter af of verdwijnen zelfs helemaal op het moment dat je ongesteld wordt. Dit kan het lastig maken om PMDD te diagnosticeren.

De symptomen van PMDD kunnen zowel emotioneel als fysiek zijn. Hoewel individuele ervaringen verschillen is een combinatie van onderstaande symptomen kenmerkend voor PMDD.

Mogelijke emotionele symptomen ^[2]:

• Erge stemmingswisselingen 
• Je overstuur, depressief of emotioneel voelen 
• Boze gevoelens of prikkelbaar zijn 
• Gevoelens van angst 
• Je hopeloos voelen 
• Gevoelens van spanning of gespannen zijn
• Concentratieproblemen 
• Overweldigd of onbeheerst voelen
• Gebrek aan energie of vermoeid voelen 
• Minder interesse in gebruikelijke activiteiten 
• Suïcidale gevoelens hebben

De lichamelijke en gedragsmatige symtpomen:

• Gevoelige of gezwollen borsten  
• Pijn in spieren en gewrichten 
• Hoofdpijn 
• Opgeblazen gevoel 
• Veranderingen in eetlust, zoals eetbuien of specifieke hunkering naar voedsel 
• Slaapproblemen, zoals slapeloosheid of overmatige slaperigheid 
• Het moeilijk vinden om conflicten met mensen om je heen te vermijden of op te lossen 
• Erg boos worden als je het gevoel hebt dat anderen je afwijzen

We begrijpen dat het frustrerend en moeilijk kan zijn om met PMDD en de bijbehorende klachten om te gaan. Vooral als je nog niet alles weet over de aandoening en dat het gemiddeld 12 jaar kan duren voordat je een juiste diagnose krijgt.

Herken je een van de bovenstaande symptomen? Komen ze overeen met wat jij elke maand opnieuw ervaart? Maak dan snel een afspraak met je huisarts, ook als je het vermoeden hebt dat je misschien PMDD hebt. Je kunt dan de juiste medische hulp krijgen en een verwijzing naar een gynaecoloog.

Momenteel is er nog niet één vaste behandeling voor PMDD die werkt voor iedereen. Dit komt doordat er helaas nog geen geneesmiddel voor is. Wel zijn er verschillende behandelingen die je kunnen helpen om de symptomen te beheersen.

Mogelijke behandeling voor PMDD die je kunnen helpen zijn:

• Het aanpassen van leefstijl en voeding
• Bepaalde supplementen 
• Anticonceptie 
• Antidepressiva 
• HRT (Hormone Replacement Therapy)[Li1] [Ga2] 
• Cognitieve gedragstherapie (CGT) 
• Lichttherapie 
• Stilleggen van je hormoonhuishouding d.m.v. GnRH-Agonisten 
• Eierstokken verwijderen (in een uiterst geval)

Op de website van PMDD Nederland kun je meer informatie over behandelingen vinden.

Het is niet makkelijk om te leren leven met PMDD en de bijbehorende symptomen. Een handige tip is om voor tenminste twee maanden elke dag bij te houden hoe jij je voelt en welke symptomen je ervaart. Dit kun je via een app doen, noteren in een dagboek of in een notitie op je telefoon.

Door dit bij te houden en de informatie te verzamelen kun je mogelijk een patroon vaststellen. Bovendien geeft het je ook inzicht in wanneer je slechte dagen of weken kunt verwachten en PMDD toeslaat.

Enkele andere tips die kunnen helpen om te gaan met PMDD zijn: 

• Probeer geen stressvolle afspraken in te plannen vlak voor je ongesteld wordt
• Doe kalmerende activiteiten, zoals yoga, wandelen of mindfulness
• Zorg dat je een goede nachtrust hebt en een voedzaam dieet
• Vermijd overprikkelingen

Als je PMDD hebt is het belangrijk om voor zowel je emotionele als fysieke gezondheid te zorgen. Probeer in de weken voor je menstruatie geen evenementen of afspraak in te plannen die voor stress kunnen zorgen. In plaats daarvan is het goed om tijd te maken voor activiteiten die je kalmeren, zoals een lange wandeling, mindfulness oefeningen of rustige sporten. Daarnaast is het belangrijk dat je voldoende slaap en gezond eet. Dit zijn twee veranderingen in je levensstijl die kunnen helpen met het omgaan met PMDD.

Door de sterke invloed op iemands dagelijks leven kan PMDD suïcidale gevoelens veroorzaken. Ongeveer 30% van de vrouwen+ die deze aandoening heeft, heeft een zelfmoordpoging gedaan ^[1]. Zoek dan onmiddellijk hulp door met iemand te praten die je vertrouwt of door een hulplijn te bellen. In Nederland kun je chatten via de hulplijn zelfmoordpreventie of bellen met 113 of met het gratis telefoonnummer 0800-0113.

Beluister in onderstaande podcast hoe Ashley (32) na jarenlang verkeerde diagnoses, eindelijk de diagnose PMDD krijgt. Voor haar is PMDD een sluipmoordenaar, die haar twee weken per maand lam legt. Deze podcast is gemaakt zijn door de Alliantie Gezondheidszorg op Maat. Luister haar verhaal.